Leseprobe

23 Lu c i n d a Ma r t i n MI T A RZECZYWI STOŚĆ JACOB BÖHME I J EGO PORTRET Y Od czasów Jacoba Böhmego ludzie nie zgadzali się w ocenie znaczenia tej postaci. Był wielbiony jako prorok, poeta i filozof, ale był też potępiany jako fa­ natyk, pisarzyna i szarlatan. Za jego życia przyjaciele i wrogowie spierali się o znaczenie Böhmego, a de­ baty te miały długie „życie pozagrobowe” w literatu­ rze polemicznej XVII i XVIII wieku. Istnieje wiele luk w naszej wiedzy o Böhmem, a po jego śmierci zarówno wielbiciele, jak i wrogowie, próbowali wy­ pełnić te luki własnymi (jednostronnymi) interpre­ tacjami. Frazesy urosły wmity utrudniające uczciwą ocenę Böhmego i jego pracy. Jedną z oznak tego, jakmało wiemy o Böhmem, jest to, że portret zwykle uważany za najbliższy praw­ dziwemu wyglądowi Böhmego został namalowany długo po jego śmierci i opierał się wyłącznie na rela­ cji słownej (ilustr. 2). 1 Pierwszy biograf Böhmego, Abraham von Franckenberg, przelał na papier opis, który stał się inspiracją dla obrazu. Franckenberg pisze: „jego wygląd zewnętrzny ukazywał ciało pod­ upadłe i zwykłe, drobna postura, niskie czoło, łysie­ jące skronie, trochę krzywy nos, szare – prawie 1 Nicolaus Häublin, Portret alegoryczny Jacoba Böhmego, Amsterdam 1677, miedzioryt, akwaforta, Kupferstich-Kabinett, Staatliche Kunstsamm­ lungen Dresden, nr inw. A 137854 2 Christoph Gottlob Glymann, Portret pośmiertny Jacoba Böhmego, 1. poł. XVIII w., olej na drewnie, Städtische Sammlungen Kamenz, Stadtgeschichte im Malzhaus nr inw. SG 7905