43 Spochi pytacy. Wo žiwjenju a tworjenju molerja Jana Buka Christina Boguszowa Jan Michał Buk narodźi so 2. awgusta 1922 w Njebjelčicach jako najmłódše z třoch dźěći dźěłaćerja Jana Buka a jeho mandźelskeje Hany. Socialny status swójby je typiski za dźěłaćersku swójbu w małoburskim serbsko-katolskim wjesnym miljeju. Po šuli a wukubłanju na dekoraciskeho molerja a po wojerskej słužbje pola Němskeje wójnskeje mariny poda so z podpěru Domowiny – Zwjazka Łužiskich Serbow – 1947 na Statny gymnazij tworjaceho wuměłstwa (Państwowy Liceum Sztuk Plastycznych) do Wrócławja, hdźež 1949 maturowaše. Tam potom na Statnej wysokej šuli tworjaceho wuměłstwa (Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych) studowaše a bu w šěrokim spektrumje wukubłany. Emil Krcha, kotryž Jana Buka w molerstwje a rysowanju wuwučowaše, wotewrě jemu přistup k molerstwu Klasiskeje moderny a k pólskemu kolorizmej časa mjez swětowymaj wójnomaj wokoło Jana Cybisa. Z Pólskej wosta Jan Buk čas žiwjenja wosebje zwjazany. Na ćišć serbskich kulturnych funkcionarow pokročowaše swój studij na Wysokej šuli tworjaceho wuměłstwa w Drježdźanach pola Rudolfa Bergandera a Fritza Dähna. 1953 studij zakónčiwši a do domizny so nawróćiwši, přistupi Kołu serbskich tworjacych wuměłcow. Tam začuwaše ćišć etablěrowaneje kulturneje elity, předewšěm ze stron Měrćina Nowaka-Njechorńskeho, kotryž swoje wosobinske wukładowanje serbskeho narodneho wuměłstwa jara propagowaše. Jeho nahlady, nawjazowace na statnje wukazane zawjazki wuměłcow napřećo statej a stronje, tworjachu w 1950tych lětach hač do 1960tych lět fundament tematiskeho a stilistiskeho wusměrjenja Koła serbskich tworjacych wuměłcow. Tomu bě tež Jan Buk chcyjo nochcyjo wustajeny. Čłonstwo w Zwjazku tworjacych wuměłcow Němskeje, kotrež by zakładne hospodarske zawěsćenje přez nadawki a předań w galerijach Statneho wikowanja z wuměłstwom woznamjenjało, so jemu najprjedy zapowě. Hakle 1961 bu Jan Buk kandidat, doniž jeho 1966 skónčnje do Zwjazka tworjacych wuměłcow NDR njepřiwzachu. 1957 nastupi Buk dalokostudij w fachowym wobłuku wuměłske kubłanje, kotryž 1962 zakónči. Paralelnje dźěłaše hač do 1976 jako wučer w šulskej słužbje. Wot 1964 wobdźěleše so na wšěch wustajeńcach Zwjazka tworjacych wuměłcow wobwoda Drježdźany. Wažny měznik w jeho wuměłskim tworjenju bě zapřijeće jedneje z jeho mólbow do VI. wustajeńcy wuměłstwa w Drježdźanach. A tež na wšitke dalše wustajeńcy wuměłstwa NDR jeho přeprošowachu. Přez to bu jeho tworjenje w zjawnosći widźomne a znaćiše. Najpozdźišo spočatk 1970tych lět mjeno Jana Buka w krajinje wuměłstwa NDR znaja. We wobłuku jeho oeuvre wusahuja motiwy hórnistwowych a agrarnych krajin, motiw skały a zwobraznjenje jeho maćerje, při čimž ma motiw ćišna w jeho tworjenju wot spočatka sem eksponowane městno. Cyły rjad studijnych jězbow a pleinairow hraješe za wuměłca wažnu rólu. Najwažniša jězba dowjedźe jeho 1973 do Uzbekistana, hdźež jeho bohatosć barbow a intensita swětła trajnje stilistisce wowliwowaše. Čas po politiskim přewróće 1989 wotewrě jemu nowe rumy skutkowanja, z čehož so nowe formy zwuraznjenja wuwiwachu. Nasta kedźbyhódne tworjenje w pózdnich lětach jeho žiwjenja. W serbskim tworjacym wuměłstwje prezentuje tworjenje Jana Buka cyle nowy duchowny přistup. Wón wopušći wuski, folkloristisce přewyšeny a prowincionelnje wobmjezowany radius z tym, zo spožči swojim wobrazam w běhu swojeho tworjenja přez hladajcy přiběrace abstrahowanje wobraza na elementarne formy wěstu uniwersalnosć. Z tym runaše Jan Buk serbskemu tworjacemu wuměłstwu puć do europskeje moderny. Zjeće
RkJQdWJsaXNoZXIy MTMyNjA1