38 T39 NUMA GR A A Il svilup da las garanzias da procedura en il dretg constituziunal federal La lescha fundamentala da la Svizra cuntegna – ultra dals dretgs fundamentals da las singulas persunas – numerusas garanzias da procedura cunzunt per proceduras giudizialas (artitgels 29 fin 32). Avant l’onn 1999 n’era la gronda part da quests dretgs betg francada explicitamain en la Constituziun svizra. Quai na signifitga dentant betg, che las dretgiras na resguardavan betg gia avant quests dretgs. La Constituziun federala da l’onn 1848 na menziunava strusch garanzias da procedura e dretgs fundamentals. Uschia eri per exempel previs, che tschertas chaussas penalas – tar quellas tutgavan en spezial ils delicts politics – stuevan vegnir giuditgadas dal Tribunal federal cun giuraders. Las dretgiras da giuraders, ch’èn entant vegnidas abolidas, vegnivan quella giada consideradas sco garanzia per ina buna giurisdicziun. La fin finala vegnivan ellas numnadamain controlladas dals burgais, sco quai ch’igl era daditg il cas en l’Engalterra e dapi la revoluziun franzosa en Frantscha. La constituziun garantiva er a tuts l’access a las dretgiras da lur lieu da domicil (artitgel 53). La finamira era cunzunt quella da scumandar dretgiras extraordinarias. Suenter las revoltas politicas dals onns 1840 eran talas dretgiras vegnidas installadas en tscherts chantuns, sco per exempel il 1844 en il Vallais. Suenter la sconfitta da la «Giuvna Svizra» liberala en la battaglia da Trient avevan ils victurs conservativs stgaffì ina dretgira speziala – il Tribunal central. Quel giuditgava davart delicts politics e supprimiva en quest connex l’opposiziun. L’artitgel 4 da la Constituziun federala ha silsuenter giugà ina rolla impurtanta en connex cun l’elavuraziun da las garanzias da procedura. Oriundamain avess quest artitgel oravant tut duì procurar per l’egualitad politica, quai cun garantir ch’ils dretgs da burgais vegnian observads. Da princip avevan tut ils burgais masculins il dretg da quels.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTMyNjA1