Ils perdents catolics-conservativs da la Guerra da la Lia separatista han l’emprim tegnì distanza da la politica federala a Berna. Il motor eran las forzas liberalas. Ellas han ussa stuì metter il progress dal dretg constituziunal en la pratica politica. A medem temp han er moviments liberals-radicals e la finala er socialistics svelt fatg valair lur interess. Fin l’onn 1891 ha lur pressiun politica fatg daventar la democrazia represchentativa per umens cristians ina democrazia mez directa per quasi tut ils umens. Sin quest temp politicamain animà da la fundaziun dal nov stadi federal guardan enavos tschintg contribuziuns da quest carnet accumpagnant. Ellas s’occupan per gronda part dals dretgs fundamentals avant la lettre e da la dumonda impurtanta: Tgi è inclus? Tgi dastga cundecider? Dal dretg da votar e d’eleger restan, ultra da minoritads pli pitschnas, exclusas tut las dunnas sco er tut ils umens gidieus. Che l’emancipaziun gidieua en Svizra survegn mo in sustegn minimal da la societad en Svizra e che l’egualitad giuridica s’avanza uschia mo plaunsieu, reflectescha la contribuziun da Susanne Bennewitz. Ultra da la cundecisiun politica pli vasta è la libertad da pressa il dretg fundamental il pli impurtant en la Constituziun federala da 1848. En sia contribuziun skizzescha Vanessa Rüegger il traject dal scumond da censura fin a la libertad da l’art sco extensiun da la libertad da las medias. La libertad da religiun garantescha l’emprima Constituziun svizra l’emprim mo a las duas confessiuns cristianas. Pertge che quai è stà uschia e quant fraschla che la libertad da religiun è restada per autras cuminanzas religiusas, tematisescha la contribuziun da Josef Lang. Plinavant declera Martin Lengwiler, co ch’ina conscienza per la protecziun da la sfera privata sa sviluppa e da tge persunas che la sfera privata vala sco degna da protecziun. Ed a la fin tschertga Numa Graa las propostas temprivas da proceduras gistas en il dretg penal. Quellas vegnan la finala francadas en la Constituziun federala – grazia a l’europeisaziun da la giurisdicziun svizra durant l’ultim terz dal 20avel tschientaner. Passa 120 onns resta il Stadi federal svizzer ina spira democrazia d’umens. Pir cun l’introducziun dal dretg da votar da las dunnas l’onn 1971 survegnan las Svizras il dretg da cundecisiun politica. Sin basa da quest grond pass da democratisaziun s’occupan l’expo
RkJQdWJsaXNoZXIy MTMyNjA1