Vytvořily se podivně zkostnatělé vnitřní postoje a zachovává se jim věrnost i v rozporu s novými informacemi. Šířící se agitace na sociálních sítích podporuje vzájemnou démonizaci ve velmi působivém měřítku. S bobtnajícím a vzájemně se posilujícím křikem všech názorových stran se oslabuje i síla racionálního zvládání konfliktů. Její místo zaujímá násilí nebo fantazie o násilí. V sázce je sociální smír a demokratický stát. Jde tady o něco. Urputná tvrzení staví zdi a uzavírají prostor. To otázky nedělají. Otázky mohou otevírat jak zdi, tak i prostory. Tvrdé věci se díky nim stávají opět tvárnými a flexibilními pro změnu perspektivy. Proto je umění klást otázky určujícím nástrojem celé instalace: od »Tak to je!« k »Je to tak?«. Příznivci očkování by měli být schopni pochopit, jaké jsou obavy odpůrců očkování. Odpůrci očkování by měli být schopni pochopit, jaké jsou obavy zastánců očkování. Chceme-li v této demokracii dojít k té, v otevřeném dialogu rádo opěvované »rovnováze zájmů«, můžeme použít obvyklé i neobvyklé prostředky, abychom tak prohloubili naše vzájemné pochopení. Předpokladem je empatie. Umění je svobodné, a tak může pokládat jakékoliv otázky. A takto svobodní jsou i občané. Každý by se měl najít v tomto centru, v této výstavě, která nyní virtuálně pokračuje. Znepokojivé signály zde stojí vedle signálů uklidňujících. Otázky jsou v rámci této instalace žádoucí, požadované, objednané a vyjednané. Například také otázka, koho který signál ruší a proč? Strach — ano, strach jako takový — je řešen a zpochybňován. Grupy już właściwie nie komunikują się ze sobą. Wrogie obrazy są budowane i utrwalane w miarę możliwości. Dziwnie zdrewniałe, wewnętrzne pozycje są rozwijane, a następnie trzyma się ich wbrew nowym informacjom. Agitacja krążąca w sieciach społecznościowych sprzyja wzajemnej demonizacji na imponującą skalę. Wraz z pęczniejącym i wzajemnie wzmacniającym się krzykiem wszystkich stron opinii, osłabia się również siła racjonalnego zwalczania konfliktu. Przemoc lub fantazje o przemocy zajmują ich miejsce. Stawką jest pokój społeczny i państwo demokratyczne. O coś chodzi. Sztywne twierdzenia budują mury i zamykają przestrzenie. Pytania tego nie robią. Pytania mogą otwierać zarówno mury, jak i przestrzenie. Sprawiają, że twarde rzeczy stają się znów plastyczne i elastyczne na zmianę perspektywy. Dlatego sztuka zadawania pytań jest środkiem determinującym całą instalację: od »Tak jest!« do »Czy tak jest?«. Zwolennicy szczepień powinni być w stanie zrozumieć, jakie są obawy przeciwników szczepień. Przeciwnicy szczepień powinni być w stanie zrozumieć, jakie są obawy zwolenników szczepień. Jeśli chcemy w tej demokracji osiągnąć »równowagę interesów«, o której często mówi się w dialogu publicznym, możemy użyć zwykłych i niezwykłych środków, aby wyostrzyć wzajemne zrozumienie. Warunkiem wstępnym jest empatia. Sztuka jest wolna i może zadać każde pytanie. A obywatele i obywatelki są równie wolni. Każdy powinien odnaleźć się w tym centrum, w tej wystawie, która teraz trwa wirtualnie. Niepokojące sygnały stoją obok sygnałów uspokajających. Pytania są pożądane, wymagane, zamawiane i negocjowane w ramach tej instalacji, na przykład również pytanie, komu i dlaczego przeszkadza który sygnał? 171
RkJQdWJsaXNoZXIy MTMyNjA1